بررسی وضعیت تغذیه ای و غلظت عناصر سنگین در برخی از سبزیجات و ارزیابی خطر آنها بر سلامت انسان

سبزیجات به طور مستقیم و یا غیرمستقیم در سبد غذایی مردم کشور نقش دارند لذا پایین بودن کیفیت بخش خوراکی از نظر غلظت عناصر غذایی و عناصر سنگین می تواند تا حد زیادی سلامت جامعه را تحت تاثیر قرار دهد. این پژوهش با هدف بررسی وضعیت برخی از ویژگی های کیفیت داخلی( غلظت مواد معدنی و فلزات سنگین) انجام شد. علاوه بر این برآورد میزان ورود روزانه (estimated daily intake)، تعیین پتانسیل خطر(target hazard quotient) و شاخص خطر(hazard index) با استفاده از روابط محاسبه خطرپذیری ابتلا به بیماری های غیرسرطانی تخمین زده شد. تعداد 11 گلخانه و 10 مزرعه در سطح شهرستان جیرفت انتخاب و از خاک و گیاه( بخش خوراکی) هر گلخانه و مزرعه نمونه برداری شد. غلظت عناصر پر مصرف ( n, p, k, ca, mg)، عناصر کم مصرف ( mn cu, zn, fe,) و برخی از فلزات سنگین ( cr ni, pb, cd,) در خاک و میوه اندازه گیری شد. نتایج این پژوهش نشان داد که میانگین غلظت فسفر (7/55 میلی گرم در کیلوگرم) و پتاسیم ( 631 میلی گرم در کیلوگرم) بسیار بالاتر از حد بحرانی تعیین شده برای آن بود. از نظر وضعیت نیتروژن، نمونه های خاک با میانگین غلظت نیتروژن 07/0 درصد جزء خاک های فقیر تا بینابین محسوب می شوند. میانگین غلظت آهن، روی، مس، منگنز، نیکل و کروم عصاره گیری شده با dtpa در نمونه های خاک به ترتیب برابر با 63/2، 74/3، 94/1، 95/6، 34/0 و 39/0 میلی گرم در کیلوگرم بود. بین غلظت نیتروژن، فسفر و پتاسیم در نمونه های خاک به طور معنی دار هم بستگی مثبت وجود داشت. از طرف دیگر بین غلظت اکثر عناصر کم مصرف خاک با هم و حتی با عناصر پرمصرف نیز هم بستگی مثبت و معنی دار وجود داشت. میانگین غلظت کادمیم و سرب اندازه گیری شده در همه خاک های مورد مطالعه کمتر از حد تشخیص دستگاه جذب اتمی بود. میانگین غلظت عناصر مختلف در میوه با حدود بحرانی و معمول آن ها نشان داد که بیشتر نمونه ها دچار کمبود عناصر کم مصرف و دارای غلظت بالای پتاسیم و فسفر بودند. همچنین تمامی نمونه ها دچار کمبود کلسیم بودند. تمام برآوردهای میزان جذب روزانه (edi ) بدست آمده در مطالعه حاضر پایین تر از حد مجاز تعیین شده بود به جزء edi مربوط به کروم در کودکان که بیش از 5/2 برابر حد مجاز تعیین شده بود. از این رو نتیجه گیری می شود که میزان ورود فلزات به جز کروم ناشی از مصرف این گونه سبزیجات خطری برای مصرف کنندگان را در پی نخواهد داشت. میزان پتانسیل خطرپذیری (thq) تمام عناصر مورد مطالعه کمتر از یک بود که در بین عناصر مورد مطالعه میزان احتمال خطرپذیری مس بیشتر از همه و کروم کمترین مقدار را داشت. بدین ترتیب مس بیشترین و کروم کمترین پتانسیل خطر را برای سلامت مصرف کنندگان منطقه جیرفت دارد و خطر بیماری های غیرسرطانی ناشی از مصرف سبزیجات مورد مطالعه وجود ندارد. مقدار خطرپذیری کل (hi) گروه سنی بزرگسالان، نوجوانان و کودکان به ترتیب 11/0، 14/0، 54/0 شد که در هر سه گروه مقدار hiپایین تر از یک می باشد که این مطلب نشان دهنده این است که مصرف کنندگان سبزیجات مورد مطالعه در منطقه جیرفت از ایمنی نسبی نسبت به بیماری های غیرسرطانی برخوردار هستند همچنین کودکان نسبت به دو گروه سنی دیگر بیشتردر معرض تاثیرات غیرسرطانی از طریق مصرف این سبزیجات هستند.